Moeder, waarom werken wij zo hard?
'Om de kosten van 'de sociale zekerheid' te kunnen blijven betalen, moet 80% van de bevolking zo hard en zo lang mogelijk werken', aldus beleidsmakers in 2025
Dergelijk perspectief op 'sociale zekerheid' maakt dat 'werken' meer als last dan als lust wordt ervaren. Een plicht, want 'het moet'. Zo hard en zo lang mogelijk. Een straf dus eigenlijk.
Wie niet 'uit werken gaat' en zijn tijd niet inruilt voor geld, voelt zich schuldig. Of beschaamd. En als je het zelf nog niet zo ervaart, dan zorgen overheidsinstanties of je naasten er wel voor dat je je gaat schamen als je tijdelijk 'in between jobs' zit, of niet meer kan werken.
Kinderen opvoeden? Zorgen voor naasten? Kunst creëren? Als je het niet 'via een arbeidsovereenkomst' doet, beschouwt de overheid het NIET als 'werk'.
Als je je afvraagt waarom zoveel mensen uitvallen, zou daar toch een belletje mogen gaan rinkelen: werk heeft een imagoprobleem!
Waarom branden we onszelf op met een rotvaart?
Eerlijk is eerlijk: druk-druk-DOEN' bracht ons waar we vandaag staan met de wereld: er is ontzettend veel verwezenlijkt. Maar er is ook veel stukgemaakt en verloren gegaan.
We branden onszelf namelijk op. Net zoals we de grondstoffen van onze Aarde opbranden, tegen een tempo dat natuurlijk herstel - regeneratie - onmogelijk maakt. Daar betalen we met z'n allen een ontzettend hoge prijs voor.
En wanneer DAT massaal schuurt - getuige de vele burn-outs én de ecologische crises - lappen we onszelf op, of laten we ons oplappen, zodat we zo snel mogelijk weer veerkrachtig deel uit kunnen maken van de ratrace die we van onze levens gemaakt hebben. Een ratrace die ook een race naar de bodem blijkt te zijn, want we beschouwen elkaar als concurrenten, in plaats van onderdelen van één wereldwijd web, waarin alle leven met elkaar verbonden is.
Het is volstrekt niet duurzaam. Het is ongezond. Het zet mensen tegen elkaar op. Het is waan-zin.
En het bracht mij bij volgende vraag: is het niet existentiële leegte die oorzaak is van de drukte die we de hele tijd creëren, waardoor we de verkeerde dingen blijven doen, die ons NOG verder doen afdrijven van de gemoedsrust, de tevreden zijnsstaat waar we zo naar snakken?
Is onze respons op existentiële leegte, onze VERSLAVING AAN DRUK(TE) niet gewoon MEE de OORZAAK VAN de PROBLEMEN die we nu IN onszelf
EN RONDOM ONS ervaren?
Als dat zou kloppen, dan ligt in 'afkicken van onze drukverslaving' een fantastische opportuniteit.
Kunnen we afkicken van onze drukverslaving?
- Stel dat we meer bewustzijn zouden kunnen ontwikkelen op belangrijke denkfouten die we tot nu toe maakten als mensheid,
- die op hun beurt hebben geleid tot systeemfouten waar we vandaag vanaf willen, maar moeilijk vanaf raken
- Stel dat we ons durven openstellen voor de mogelijkheid dat het wél anders kan,
- Stel dat we erin zouden slagen AF te KICKEN van onze dopamine- en DRUKverslaving door een ander perspectief op 'arbeid' te ontwikkelen
Zou dat kunnen leiden tot een aangenamer leven? Zou dat kunnen leiden tot meer plezier halen uit wat we doen?
Zou dat kunnen bijdragen aan een planeet waarop het wél aangenaam toeven is, niet enkel voor ons, maar voor ALLE levensvormen?
En niet alleen NU en de komende decennia, maar ook nog binnen zeven generaties NA ons?
Ik weet het niet, maar ik vind het wel een interessant gedachte-experiment. Laten we aan de slag gaan met de linkerkant van deze universele levenscyclus en ons bezinnen over de kansen die er liggen op dit kantelpunt in ons menselijk bestaan...
Als we het niet voor onszelf doen, laten we het dan doen voor de generaties die na ons komen. En op die manier meteen zingeving toevoegen aan ons eigen bestaan. Baat het niet, dan schaadt het tenminste ook niet.
Wat als we ons perspectief op werk kantelen?
Als 'hard werken' een vluchtpatroon is, een reactief patroon, als re-actie op een gevoel van existentiële leegte, een gevoel dat je liever niet wil voelen, is het van belang om de oorzaak van dat leegtegevoel op te sporen. Dat geldt overigens voor alle vluchtpatronen die iets willen verdoven.
Wat als de oorzaak van die leegte de afgescheidenheid is die wij zelf creëren - weg van onszelf, weg van elkaar - omdat 'doorvoelen' van de leegte té pijnlijk is?
ALS dat klopt, ligt er een groot potentieel in het wél doorvoelen van de leegte én in het ombuigen van die afgescheidenheid.
Anders gezegd: je bent weggevlucht van datgene wat je blij KON maken,
van wat je gemoedsrust KON geven,
van alles wat ervoor kon zorgen dat je jezelf niet hoefde te verdoven
en je bent gaan geloven dat het vluchtmiddel voor jou 'de oplossing' is...
Terwijl 'de oplossing' net in de omgekeerde beweging zit:
verbind je opnieuw met datgene wat je blij maakt, met wat je gemoedsrust geeft,
dan hoef je jezelf niet meer te verdoven...
Koppel er ook geen voorwaarden meer aan:
Zeg dus niet: 'ALS ik maar meer gemoedsrust zou ervaren in mijn leven,
dan zou ik me beter voelen',
maar zeg:
'als ik mezelf toesta om me goed te voelen, dan ervaar ik vanzelf gemoedsrust'
De logische vraag die daarop volgt, is dan deze: wat is er HIER EN NU nodig voor jou om je goed te kunnen voelen?
Of nog:
Waar word jij blij van in het leven?
Wanneer mensen op het eind van hun leven gevraagd worden naar wat ze anders hadden willen doen, antwoordt niemand dat ze graag harder hadden willen werken...
- I wish I'd had the courage to live a life true to myself, not the life others expected of me
- I wish I hadn't worked so hard
- I wish I'd had the courage to express my feelings
- I wish I had stayed in touch with my friends
- I wish I had let myself be happier
Jammer genoeg stellen weinig mensen zich dit soort vragen preventief, 'bij leven'.
Doen ze dat wel - bijvoorbeeld in het kader van een coachingstraject -dan zijn dit hun antwoorden:
- ik wil graag meer tijd doorbrengen met geliefden
- ik wil fysiek actief kunnen zijn en niet de hele tijd exclusief in mijn hoofd leven, achter een scherm verborgen zitten of achter machines moeten staan
- ik wil de eenvoudige dingen des levens meer waarderen
- ik wil in het groen, in de natuur zijn, of me omringd weten door andere schoonheid in de vorm van kunst of cultuur
- ik wil sociale contacten mogen en kunnen leggen én tijd maken om ze te onderhouden
- ik wil mogen lummelen en spelen, zonder resultaatsverbintenis
- ik wil minder 'moeten'...
- ik wil mogen leren, voor het plezier van het leren, niet omdat dat moet
- ik wil graag 'goed doen', voor anderen en voor mezelf want dat voegt waarde toe aan mijn leven
- ik wil rust, gemoedsrust, content kunnen zijn met mijn leven zoals het vandaag is
- én ik wil mogen bijdragen, op mijn manier...
- ik wil liefde geven en ontvangen, ik verlang naar erkenning voor wie ik ben en wat ik doe, ook als ik tijdelijk niet veel KAN doen...
Meer antwoorden - die ik verzamelde naar aanleiding van corona - lees je hier.
Waarom LEVEN WE dan niet vaker op die manier?
Ik verdenk ons ervan dat we zijn gaan geloven dat we bovenstaande vraag beter niet kunnen stellen, uit angst voor onze eigen antwoorden.
Want we zijn ondertussen zo verslaafd geraakt aan het vluchtpatroon - hard werken - dat we de gedachte aan 'minder werken' amper durven toelaten.
Want nu komt het angeltje: je leeft niet op een eiland, je leeft in een CONTEXT die grote impact heeft op jouw denken en doen.
En in die omgeving is het riedeltje 'dat hard werken nu eenmaal MOET, als we tenminste een beetje 'n fijn leven willen leiden' er stevig ingeprent, onder meer gevoed door een dominant economisch paradigma dat ons aanmoedigt om steeds meer te produceren én te consumeren.
Het resulteert in deze bijzondere situatie:
We voeren jobs uit die ons ongelukkig maken,
waardoor we dingen kunnen kopen die we niet nodig hebben
om indruk te kunnen maken op mensen die we niet eens meer kennen, laat staan leuk vinden...
En zo zijn we stilaan 'verslaafd' geraakt aan druk bezig zijn.
Niet verwonderlijk trouwens, in een wereld waarin 'druk bezig zijn' een statussymbool werd.
Vraag maar eens aan iemand die op pensioen 'moet', hoe beangstigend dat voelt, als je identiteit vervlochten is met de professionele rol die je vervulde.
We lijden massaal aan drukverslaving en koopwoede,
zo massaal dat we ons er niet eens meer bewust van zijn
en wie dit durft aankaarten meteen wordt veroordeeld
en weggezet als naïeveling, dromer, communist, anarchist: zo pijnlijk blijkt de bewustwording...
KAN HET ANDERS?
Ik denk van wel.
De beste manieren die ik zie, is om te durven twijfelen en je eigen gedrag, overtuigingen en aannames voortdurend in vraag te stellen met vragen als deze:
1. Waarom lijd ik eigenlijk, terwijl ik in een welvarende positie zit?
- Waardoor lijden wij zo massaal aan drukverslaving in onze welvaartsmaatschappij'?
- Zou de welvaartmaatschappij zelf mee aan de basis kunnen liggen van onze drukverslaving?
Hoe komt het bijvoorbeeld dat wij zo vaak het gevoel hebben in schaarste te leven - te weinig geld, liefde, voedsel, energie, grondstoffen, natuur, kennis, ruimte, stilte, aandacht, verbinding, spiritualiteit, vul maar in - terwijl er van dat alles EEN POTENTIEEL AAN OVERVLOED is, dat weliswaar bijzonder onrechtvaardig verdeeld is?
Zou het kunnen dat ons wereldbeeld en onze kijk op economie hier een rol in speelt?
Zou het kunnen dat we onszelf dan ook kunnen bevrijden van een juk dat we zelf gecreëerd hebben?
Waarom herdenken wij bijvoorbeeld niet gewoon ons systeem van 'sociale zekerheid'?
2. Waarom spreken we over arbeidstijd VERSUS privétijd?
Toen we nog als jager-verzamelaars leefden, liepen werk en leven door elkaar en waren ze één:
- Waarom creëerden wij afgescheidenheid tussen die twee?
- Waarom spreken we over 'een balans vinden' tussen arbeidstijd & privétijd, over 'activiteit en productiviteit', terwijl arbeidstijd gewoon onderdeel is van onze - beperkte - tijd in een eindig leven?
Is onze kijk op tijd dan niet toe aan grondige herziening?
En is onze kijk op de afgescheidenheid tussen werkgevers en werknemers misschien OOK toe aan herziening? Wat als we ons werk, onze tijd en onze energie zouden reclaimen?
Wat als we de term 'arbeidsmarkt' zouden herdenken, want dat veld functioneert niet als een markt en gelukkig maar.
3. Waarom is het ene werk het andere niet?
Ook mogen we ons bewuster worden van het verschil in waardering voor werk dat meestal door mannen wordt gedaan en zorgtaken die meestal door vrouwen worden opgenomen. Opnieuw een vorm van ongelijkheid die voor meer strijd zorgt dan goed voor het geheel is.
Waarom laten we dat nog altijd toe? Dat we hiervoor kiezen, dat is toch al te gek? Mannen noch vrouwen worden hier beter van...
4. Hoe dragen mijn huidige keuzes bij aan een beter leven?
Als een bepaalde strategie niet meer werkt, is de eenvoudigste oplossing: stel je strategie bij. Probeer iets anders, dat beter werkt.
Stel je dus de vraag: 'hoe dragen mijn huidige levenskeuzes bij aan een fijn leven?
En als ze dat niet (meer) doen, wat wil ik dan anders?'
5. Welke rol speelt 'taal', welke rol spelen verhalen en rolmodellen in dit alles?
Taal speelt een zeer grote rol, want woorden creëren werelden. Daarom is het hoog tijd voor andere verhalen...
Hoog tijd voor andere rolmodellen ook. Andere voorbeelden waaraan we ons kunnen spiegelen. Meer diversiteit graag.
Want wat we de voorbije decennia als zaligmakend hebben aanzien, vraagt nu een te hoge tol.
Individueel én maatschappijbreed.
Kantelen die handel!
Wat kan jij zelf DOEN?
Stel je eigen perspectief op arbeid eens in vraag:
- Wie zich bewust wil worden van en zelfs wil afkicken van z'n drukverslaving, moet het eigen wereldbeeld en je mindset + dominante overtuigingen in vraag durven stellen
- Kijk eens relationeel en systemisch naar 'wat is', daarbij rekening houdend met je omgeving en hogere doelen
- Denk op lange termijn en neem de belangen van generaties VOOR en NA jou mee in je beslissingen
- Durf verbinden met wat voor jou als 'existentieel en waardevol' aanvoelt, ook al kan je dat niet altijd 'rationeel' verklaren en 'vinden anderen daar iets van'
Laat je leiden door vragen als:
- Klopt de manier waarop ik 'werk' voor mezelf definieer nog wel?
- Klopt het wereldbeeld dat ik voor 'waar' hield nog wel?
- Is 'zoveel mogelijk mensen zo lang én zo flexibel mogelijk aan de betaalde arbeid houden' écht verstandig?
- Wie gaat er voor jonge kinderen, ouderen, het maatschappelijk bindweefsel zorgen?
- Wie gaat er nog kunnen winkelen in stenen winkels, als iedereen voltijds 'aan de slag' is?
- Met welke grondstoffen gaan we zoveel 'productie en consumptie' mogelijk blijven houden?
- Is 'meer van hetzelfde' écht waar wij vandaag nood aan hebben?
- Zullen we er echt op 'achteruit gaan' als we andere keuzes maken, ook rond het belang van 'reproductieve arbeid'?
- Wat beschouw ik als vooruitgang en wat kan ik erkennen als achteruitgang?
- Is 'zoveel mogelijk mensen zo lang én zo flexibel mogelijk aan de betaalde arbeid houden' écht verstandig?
- Aan wat voor maatschappij wil ik bouwen, waarvoor wil ik zorg dragen in de toekomst?
Voel jij je getriggerd door deze vragen? Mooi...
DAT is het begin van een mogelijke transitie naar een ander leven.
Eentje waarin jij bewust wordt van je eigen drukverslaving én de mogelijke alternatieven:
- Meer zijn en minder doen
- Vaker 'de juiste dingen doen', meer focus op effectiviteit dan blinde focus op efficiëntie
- Minder vaak 'de verkeerde dingen doen'
- Leren denken OVER je denken
- Voelen ook een plaats geven in je bestaan
- Introspectie koppelen aan outrospectie en je empathisch vermogen verhogen, zodat je je onderdeel voelt van een groter geheel, een geheel dat waardevol genoeg is om VOOR te kiezen, te behoeden, te beschermen, te koesteren...
- En beseffen dat 'de natuur' - wij dus - een fantastisch zelfhelend systeem is, als wij maar toelaten dat het systeem zichzelf MAG helen
'Verander de wereld, begin bij jezelf': DAT is dus waar dat voor staat...
