Elkaar aanvuren in plaats van opbranden? Dan hebben we een verbindend verhaal rond arbeid nodig
De manier waarop wij vandaag over werk praten én denken, doet de fijne en betekenisvolle activiteit die werk kan zijn onrecht aan. Dat kan beter...
Het dominant narratief rond werken verdeelt mensen zelfs. Door generaties tegen elkaar op te zetten als het gaat over sociale zekerheid bijvoorbeeld. Maar ook door vanuit het beleid verwarrende signalen de wereld in te sturen over wie 'al dan niet bijdraagt' aan 'onze welvaart'. Waarbij wijselijk wordt gezwegen over ons aller welzijn...
Als levensloop- en loopbaancoach leerde ik van mijn klanten dat verbindende verhalen nochtans een toprecept zijn om mensen te begeesteren. En elkaar aanvuren, in plaats van op te branden, is wat we vandaag en in de toekomst nodig zullen hebben.
Zo'n verbindend verhaal over het potentieel van anders kijken naar werk in een regeneratieve toekomst bijvoorbeeld mis ik vandaag.
En zo'n verhaal zou ik graag mee helpen schrijven, SAMENS met anderen...
Door SAMENS - zoals gedefinieerd in het ontluikende herstelwoordenboek van de economie - te schrijven, aan verhalen over wat werkgenegenheid - heerlijk begrip door Greet Driesens van 3-sens in de wereld gezet zo'n 3 jaar geleden - voor mensen betekent, hoe wij er graag zouden aan willen bijdragen, of hoe wij ernaar verlangen om elkaar aan te vuren in plaats van op te branden.
Zo zouden we meteen ook 'fictieve grenzen' tussen arbeidsmarktspelers onderling kunnen doorbreken:
- werkaanbieders én werkers - zowel betaalde als onbetaalde arbeid - zelfstandigen, kunstenaars én freelancers: laten we kijken over de statuten heen,
- vakbonden én mutualiteiten én belangenorganisaties én middenveldorganisaties of 'sociale partners': het zijn toch allemaal welzijnswerkers?
- gezondheidswerkers, lichtwerkers, loopbaan-en arbeidsmarktprofessionals, coaches, psychiaters, psychologen, artsen; preventief én curatief samens, wetenschappelijk en spiritueel samens: hoe tof zou dat zijn?
Volgende grote accentverschuivingen zou ik als kantelaar | levensloopbaanbegeleider alvast in zo'n SAMENS-verhaal over de toekomst van werk willen zien:
Respecteer ouderen in plaats van hen te discrimineren
Terwijl we wereldwijd beseffen hoeveel we kunnen leren van 'wijzen' en 'indigeneous people', ontmenselijken wij in Vlaanderen onze ouderen eerder, door hen via onze taal tot 'kostenpost' te reduceren en hen te 'beschuldigen' dat ze té zwaar wegen op de toekomst van 'het sociale zekerheidssysteem'.
Leeftijdsdiscriminatie is bovendien een probleem op de arbeidsmarkt zoals steeds weer blijkt uit wetenschappelijk onderzoek: we kennen de oorzaken, we kennen al enkele mogelijke oplossingen en onderzoeken ze verder, maar recruiters passen ze nog niet toe.
Dat is toch 'bijzonder' te noemen op een moment dat je tegelijkertijd verwacht dat mensen tot 67 beroepsactief blijven?
Beschouw werk als RECHT in plaats van plicht
Al dat 'activeren' van Vlaanderen, vanuit 'werk als NORM beschouwen, kan zomaar 'werk als RECHT' ondermijnen zoals aangetoond door professor Anneleen Forrier van KULeuven. En dat is geen gering risico omdat we op die manier de nadruk op gelijke kansen en individuele KEUZES - waarmee je intrinsiek gemotiveerd op één of andere manier bijdraagt aan een groter welzijn en welvaart van meer mensen - verschuift naar de nadruk op je burgerPLICHT en individuele verantwoordelijkheid.Dat is niet elkaar aanvuren, maar elkaar opjutten...
De stap naar: 'zodra jij niet bijdraagt op de manier die wij - als overheid, als medeburgers - gepast vinden, moet je ook niet meer op ons rekenen, want dan is het je eigen schuld' wordt dan klein. Zo'n retoriek sloop er voorbije jaren langzaam maar zeker in en die ondermijnt solidariteitsprincipes op subtiele wijze:
In het regeerakkoord van 2004-2009 luidde het nog dat "in een inclusief Vlaanderen van mensen op actieve leeftijd verwacht werd dat zij BINNEN HUN MOGELIJKHEDEN bijdroegen tot verbetering van het welzijn van alle Vlamingen, door het opnemen van betaalde arbeid, door het verrichten van sociaal nuttige onbetaalde arbeid, door te studeren of een opleiding te volgen."
______________
In het regeerakkoord 2019-2024 werd dat "we moeten elke Vlaming, ook zij die momenteel niet actief zijn op de arbeidsmarkt, overtuigen om zijn of haar loopbaan in eigen handen te nemen en die actief te gaan sturen .... We bieden ... via een aanklampend activeringsbeleid een loopbaanperspectief en een actieve begeleiding naar tewerkstelling."
______________
In de visie 2024-2029 lezen we: we kunnen het welzijn van alle Vlamingen alleen garanderen als we samen verder bouwen aan onze welvaart. Als we alle talenten, slimme koppen en handen inzetten voor ons gedeelde toekomstproject.
"Een gedeelde toekomst waarin iedereen gelijke kansen krijgt, maar ze ook zelf grijpt.
Daarom zetten we alle zeilen bij om zoveel mogelijk Vlamingen aan de slag te krijgen en te houden. Welvaart is een ploegsport. (Regeerakkoord 2024-2029) De werkzaamheidssprong die we voor ogen hebben, is in de eerste plaats ook een “inclusiesprong” (Beleidsnota Werk 2024-2029)
Mijn ambitie is om dit en ander potentieel te ontsluiten en actief in te zetten voor onze arbeidsmarkt. Meer mensen aan het werk betekent niet alleen gezondere overheidsfinanciën, maar biedt vooral waardevolle en emanciperende kansen aan mensen. Werk zorgt ervoor dat mensen erbij horen, biedt hen bestaanszekerheid en laat hen toe een bijdrage te leveren aan de samenleving. (Beleidsnota Werk 2024-2029)"
In een maatschappij die mensen tot 'economisch middel om meer welvaart te creëren' reduceert, heb je ofwel het geluk dat je oud wordt, maar dan word je gereduceerd tot 'kostenpost' zodra je niet meer bijdraagt aan de welvaart en dus niet meer 'van nut' bent.
Ofwel heb je niet eens het geluk oud te mogen worden en houdt je leven 'gewoon' vroegtijdig op, zonder dat je er veel plezier aan 'beleefde'; want 'welvaart zonder welzijn nastreven' zorgt voor een existentieel leeg en hol bestaan, ook dat is wetenschappelijk bewezen...
Dat is toch geen van beide een motiverend perspectief? Waar zit elkaar aanvuren daarin? Nergens...
Geen wonder toch dat zo weinig mensen zich nog aangesproken voelen door deze manier van praten - en denken en voelen - over werk?
Laten we arbeid inclusiever omdenken
Stel dat we deze keer wel rekening houden met ALLE mensen, ook diegene die tot nu toe NIET als gelijkwaardigen mee rond 'de tafel' zaten om een toekomstvisie over arbeid of werk te ontwikkelen, zoals:
- de makers, ambachtslieden en vakmensen, de kunstenaars en creatievelingen,
- de onbetaalde ouders, mantelzorgers, vrijwilligers + alle andere zorg- en dienstverleners die wél betaald worden voor de zorg die ze bieden
- de zieken én 'de zoekenden die tot 'ziek' bestempeld werden', ook mensen die bewust weigeren om mee te gaan in de huidige ratrace en daar overtuigende argumenten voor hebben
- alle mensen die om wat voor reden ook - discriminatie, gebrek aan papieren of netwerk, tegenslag, want ja, dat bestaat heus - niet 'aan de bak' komen in de arbeidsmarkt, ook al zouden ze dat wél willen
- en last but not least de omgeving waarin wij werken: de lucht, het water, de aarde, planten en dieren, kortom alle organismen waarvan wij interafhankelijk - met dank aan Kees Klomp voor die term - zijn: laten we hen eindelijk ook een stem geven, zodat we voorwaarden voor arbeid en zorg creëren waar meteen ALLE leven beter van wordt
Hoe zou dat zijn? Zou dat niet beter bijdragen tot elkaar aanvuren?
Laten we arbeid en zorg als twee kanten van dezelfde medaille beschouwen
En zullen we voor die medaille dan een andere term bedenken?
Zou ZORG dan eindelijk de plek krijgen die ze verdient in onze maatschappij?
Zouden we dan ook wat beter zorg gaan dragen voor onszelf? En meteen afstappen van onze eenzijdige focus op het belang van 'harder werken' waardoor we onszelf én elkaar - en grondstoffen van onze Aarde - opbranden? Want dankzij technologie was het nooit zo makkelijk om met minder moeite meer te realiseren en toch blijven wij altijd maar meer uren presteren...
Zullen we het plezier dat levenslang leren met zich meebrengt ook meenemen in dat nieuwe verhaal? En zullen we dan meteen ook die geforceerde gelukscultuur loslaten?
Want we weten al even dat gelukkige koeien meer melk geven, maar we zijn in al dat efficiëntie- en geluksstreven zo doorgeschoten, dat van 'gelukkige koeien' steeds minder sprake is en de meeste 'welzijnsinitiatieven op het werk' NIET werken...
Logisch, want je lost problemen namelijk niet op, op dezelfde wijze dat ze ontstonden. Daarom hebben we vandaag meer nodig dan 'symptoombestrijding', meer dan 'mensen oplappen tot ze weer meekunnen in een ziek systeem': we hebben een paradigmashift nodig.
Wellicht hebben we ook andere samenwerkingsvormen nodig, als we ons werk écht willen reclaimen zoals Kristel Maasen van Reclaim work stelt. Elkaar aanvuren in plaats van opbranden lukt beter als we ook kritisch naar onze hiërarchische structuren durven kijken...
En voor dergelijke shifts zijn andere verhalen nodig - zoals Restory en Zebraha het stellen - die onze overtuigingen rond werk én zorg écht doen kantelen.
Sociale zekerheid vrijwaren
Door 'zorg' te integreren als een fundamenteel aspect van arbeid, kunnen we wellicht andere oplossingen bedenken om de voordelen van ons systeem van 'sociale zekerheid' te vrijwaren in de toekomst.
Door 'kwaliteit van leven' hoger in te schatten dan 'financiering van leven', door creatief in plaats van reactief op zoek te gaan naar manieren waarop we duurzaam en zorgzaam kunnen genieten van dat wonder dat ons leven is - in plaats van ons er een weg doorheen te ploeteren - komen we wellicht tot betere vragen:
Wat hebben we nu te doen én TE LATEN om het welzijn van AL wat leeft veilig te stellen, om elkaar aan te vuren in plaats van op te branden?
Moeten we niet op zoek naar een nieuwe definitie van 'werk'?
Regeneratief denken en contextueel werk als aanjagers van zo'n nieuw verhaal?
Regeneratie gaat nog een stap verder dan ‘streven naar duurzaamheid’. Het betekent niet langer ‘een neutrale’, maar wel bewust een POSITIEVE bijdrage leveren, door op holistische wijze een verschil te maken voor het geheel.
'Holistisch' betekent dat je ALLE levensaspecten - fysiek, emotioneel, mentaal, energetisch en spiritueel - als verbonden met elkaar beschouwt, als 'heel', als één. En dat, wanneer er iets grondig verandert op het ene niveau, dat altijd impact heeft op de andere.
Contextueel bewust leven betekent dan weer dat je rekening houdt met de impact van jouw persoonlijke beslissingen op andere mensen in je leven en in de wereld én vice versa.
Door holistisch, contextueel én regeneratief te denken, overstijg je bewust je eigenbelang. En dat doe je vanuit een verlangen het algemene belang te dienen, omdat dat OOK jouw eigen leven ten goede komt...
Niet onbelangrijk: je doet dit niet vanuit pleasegedrag of een gebrek aan ruggengraat. Je doet het zonder je eigen behoeften te negeren of ondergeschikt te maken. Want dat zou het evenwicht tussen geven en ontvangen opnieuw UIT balans halen en is evenmin duurzaam.
Met andere woorden: je gaat voor win-win-winsituaties, in alle omstandigheden.
Vanuit een regeneratieve, contextuele en holistische blik op de wereld, maak je dan ook andere keuzes in het leven:
- In plaats van louter individualistisch naar de toekomst te kijken, stem je je denken en handelen af op een hoger belang
- In plaats van uit ‘afgescheidenheid’ of 'separatie' te leven – 'ieder voor zich', 'eten of gegeten worden', 'no pain, no glory' - streef je naar een leven in verbondenheid: connectie met jezelf én met alle ander leven (ook de planten, dieren, lucht, water, aarde)
- Je doet dat niet omdat 'het moet' of omdat je daar een externe beloning voor krijgt, maar omdat het intrinsiek goed voelt; als mens zijn wij immers 'sociale dieren': we kunnen simpelweg niet overleven zonder al het andere leven op onze planeet
- In plaats van te denken vanuit schaarste – 'er is niet genoeg tijd, geld, aandacht, liefde, voedsel: vul maar in' – ga je dan leren kijken naar de overvloed die aanwezig is op onze planeet, en ook onze natuur typeert, op voorwaarde weliswaar dat we onze natuur opnieuw erkennen én respecteren
Zoals permacultuur een concrete vertaling is van op regeneratieve wijze aan landbouw doen, kan 'streven naar werkgenegenheid in plaats van enkel werkgelegenheid' een concrete vertaling worden van 'op regeneratieve, contextuele en holistische wijze naar arbeid kijken'...
Resoneert dit?
Kan een verbindend verhaal over werk DAT WE SAMENS SCHRIJVEN volgens jou een verschil maken en bijdragen aan een regeneratieve toekomst waarin welzijn van al wat leeft centraal staat?
Laat het mij vooral weten. En voel je ook vrij om mee te schrijven aan het herstelwoordenboek van de economie, een project van gewaardeerde fellow kantelaars Daphne, Ilse en Geert.
______________________________
Waarom schrijven aan een verbindend verhaal rond de toekomst van werk?
'Hoe kunnen we beter omgaan met de paradox dat mensen enerzijds behoefte hebben aan sociaaleconomische zekerheden (*), terwijl anderzijds de arbeidsmarkt - en de wereld in haar geheel - met een rotvaart veranderen en we steeds minder zekerheden én solidariteit lijken te ervaren?'
We gaan alle talenten nodig hebben om de uitdagingen van komende decennia te kunnen tackelen. Maar dan liefst op een andere manier dan we het nu aanpakten, want we branden onszelf én de grondstoffen van onze aarde op.
Tijdens mijn zoektocht naar achtergrondinformatie, stootte ik op boeiende onderzoeksresultaten, zoals dit: 'klassieke arbeidsovereenkomsten- of contracten - waarbij we tijd inruilen voor geld - evolueren grondig' volgens dit Nederlands onderzoek:
Zinvol, kwaliteitsvol werk dat een bijdrage levert aan een betere wereld en waarin sociale relaties primeren,
is waar mensen naar verlangen, maar wat ze steeds minder vinden...
Nochtans werken we graag: 74% zou blijven werken als het voor het geld niet nodig was,
tegelijkertijd zou 71% het een verbetering vinden als we een eenvoudiger, natuurlijker manier van leven zouden leiden...
Dat verwondert mij geenszins. Uit de gesprekken die ik als levensloopbaancoach voer met mensen die op een professioneel kantelpunt staan, blijkt dat ook. Als mijn klanten de fut in hun werk verliezen, heeft dat nooit te maken met onwil een bijdrage te willen leveren, eerder met de randvoorwaarden waarin die bijdrage moet geleverd worden OF met het gebrek aan echte keuze over de manier waarop je mag bijdragen.
Ander onderzoek geeft aan dat we naast werkgeLegenheidsontwikkeling en inkomensontwikkeling net MEER aandacht moeten schenken aan DE ONTWIKKELING VAN SOCIAALECONOMISCHE ZEKERHEDEN (*), zoals daar zijn:
- ARBEIDSMARKTzekerheid, de klassieke 'werkgelegenheid'
- WERKZEKERHEID: de zekerheid die het arbeidscontract biedt
- BAANZEKERHEID: de zekerheid DAT je een carrière kunt opbouwen, in plaats van 'een serie baantjes, al dan niet met tussenpozen van werkloosheid
- ARBEIDSZEKERHEID: de zekerheid van bescherming tegen slechte arbeidsomstandigheden
- ONTWIKKELINGSZEKERHEID: de zekerheid dat je jezelf kan blijven ontwikkelen
- INKOMENSZEKERHEID: de zekerheid van een adequaat en stabiel inkomen
- ZEGGENSCHAPSZEKERHEID: de zekerheid dat je inspraak hebt in je werk, beloning en arbeidsomstandigheden
Want we zoeken steeds vaker naar gelijkwaardigheid, welzijn en échte samenwerking in ons werkleven, voorbij managementdenken.
Wij willen anders werken, ons anders organiseren: let's reclaim work...
Ook steward-ownership kan een mogelijk alternatief zijn om ons in de toekomst anders te organiseren, daarover lees je hier meer.
Ken jij nog andere manieren, deel ze dan vooral met mij via de feedback knop verderop.
Hoe draagt anders denken over werk bij tot een regeneratieve toekomst?
Verbindende verhalen in de wereld zetten en alternatieven tonen, is nodig om UIT schaarstedenken - fnuikend voor ons creatief vermogen - weg te blijven. Willen we zoveel mogelijk mensen meekrijgen in een transitie naar een regeneratieve toekomst, dan hebben we ALLE talent nodig. Dat talent belandt vandaag te vaak in de lappenmand; dat moet echt beter en dat hebben we als 'maatschapwij' aan te pakken, in plaats van als individu.
'Onzekere werkenden' ervaren immers toenemende onzekerheid en dat heeft veel impact op de keuzes die zij - al dan niet - durven maken, ook rond een ecologischer, regeneratieve toekomst...
Reken bij die 'onzekere werkenden' trouwens ook de groeiende groep 50+-ers die op latere leeftijd voor een zelfstandig statuut 'kiezen', op een moment dat de reguliere arbeidsmarkt hen niet meer wil en zij wel nog graag willen bijdragen. Ook zij kampen met veel sociaaleconomische onzekerheden.
Inkomensonzekerheid duwt mensen in schaarstedenken en in hun reptielenbrein en dat is voor 'ondernemende' mensen of innerpreneurs niet anders. Maar daar willen we liever niet belanden, zeker niet in deze liminale tijden waarin ELK talent nodig is om grote existentiële uitdagingen te kunnen tackelen.
Hoe helpt een nieuw verhaal over werk de bedrijfswereld, het bedrijfs-leven?
Ook vanuit het perspectief van 'werkaanbieders' is moedige keuzes durven maken over een andere toekomst, ook rond 'werk' en 'arbeidsmarkt' zinvol én nodig.
Want of het nu gaat over bestaande arbeidsmarktuitdagingen zoals:
- mismatches die leiden tot persoonlijke existentiële crises, daarmee gepaard gaand verlies aan eigenwaarde, waardoor mensen minder goed presteren of uitvallen
- talentverlies, door mismatches en discriminatie op de arbeidsmarkt, waardoor we opportuniteiten missen op vlak van innovatie en diversiteit
- gebrekkige arbeidsmobiliteit, in de hand gewerkt door verouderde arbeidswetgeving, gebrek aan bewustzijn over het belang van en de mogelijkheden aan levenslang leren én bovenstaande elementen,
- statuutblindheid, die maakt dat mensen slechts vertrouwd zijn met het statuut dat ze zelf bekleden, waardoor ze andere statuten verketteren of weigeren in dienst te nemen, niet gehinderd door enige objectieve kennis
- jobshaming, beroepscategorieën die elkaar zwartmaken in plaats van samen te werken, vaak aangevuurd door
- schaarstedenken, wat leidt tot meer onderlinge concurrentie, met 'een race naar de bodem' als resultaat die kwaliteit en duurzaamheid ondermijnt waardoor we er allemaal op achteruit gaan
OF het gaat over toekomstige uitdagingen, zoals:
- nooit eerder geziene uitstroom door pensioneringsgolf die niet kan opgevangen worden door instroom van jongeren, noch door digitalisering
- massamigratie ten gevolge van klimaatdestructie en toenemende conflicten, met pittige samenlevingsuitdagingen tot gevolg, omwille van gebrek aan mensen + middelen die hiervoor ter beschikking worden gesteld,
- technologische evoluties zoals AI, die wellicht meer werk uit mensenhanden- en hoofden gaan nemen,
- een immer toenemend bewustzijn over planetaire kantelpunten die overschreden zijn en het voortbestaan van de mens als soort bedreigen, waardoor we toch echt binnen planetaire grenzen gaan moeten leren leven en werken én ook onze kijk op 'groei' mogen herzien...
Dat alles samen, gaat de levensdomeinen 'werk en zorg' grondig transformeren de komende 50 jaar. En zonder 'werk' en 'zorg' geen bedrijfsleven...
We kunnen er dus maar beter op tijd bij stilstaan én iedereen meenemen in het gesprek, zodat het écht een verbindend verhaal wordt dat mensen energie geeft, toch?