Elkaar aanvuren in plaats van opbranden? Dan hebben we een verbindend verhaal rond arbeid nodig
De manier waarop wij vandaag over werk praten én denken, doet de fijne en betekenisvolle activiteit die werk kan zijn onrecht aan. Dat kan beter...
Het dominant narratief rond werken verdeelt mensen zelfs. Door generaties tegen elkaar op te zetten als het gaat over sociale zekerheid bijvoorbeeld. Maar ook door vanuit het beleid verwarrende signalen de wereld in te sturen over wie 'al dan niet bijdraagt' aan 'onze welvaart'. Waarbij wijselijk wordt gezwegen over ons aller welzijn...
Als levensloop- en loopbaancoach leerde ik van mijn klanten dat verbindende verhalen nochtans een toprecept zijn om mensen te begeesteren. En elkaar aanvuren, in plaats van op te branden, is wat we vandaag en in de toekomst nodig zullen hebben.
Zo'n verbindend verhaal over het potentieel van anders kijken naar werk in een regeneratieve toekomst bijvoorbeeld mis ik vandaag.
En zo'n verhaal zou ik graag mee helpen schrijven, SAMENS met anderen...
Door SAMENS - zoals gedefinieerd in het ontluikende herstelwoordenboek van de economie - te schrijven, aan verhalen over wat werkgenegenheid - heerlijk begrip door Greet Driesens van 3-sens in de wereld gezet zo'n 3 jaar geleden - voor mensen betekent, hoe wij er graag zouden aan willen bijdragen, of hoe wij ernaar verlangen om elkaar aan te vuren in plaats van op te branden.
Zo zouden we meteen ook 'fictieve grenzen' tussen arbeidsmarktspelers onderling kunnen doorbreken:
- werkaanbieders én werkers - zowel betaalde als onbetaalde arbeid - zelfstandigen, kunstenaars én freelancers: laten we kijken over de statuten heen,
- vakbonden én mutualiteiten én belangenorganisaties én middenveldorganisaties of 'sociale partners': het zijn toch allemaal welzijnswerkers?
- gezondheidswerkers, lichtwerkers, loopbaan-en arbeidsmarktprofessionals, coaches, psychiaters, psychologen, artsen; preventief én curatief samens, wetenschappelijk en spiritueel samens: hoe tof zou dat zijn?
Volgende grote accentverschuivingen zou ik als kantelaar | levensloopbaanbegeleider alvast in zo'n SAMENS-verhaal over de toekomst van werk willen zien:
Respecteer ouderen in plaats van hen te discrimineren
Terwijl we wereldwijd beseffen hoeveel we kunnen leren van 'wijzen' en 'indigeneous people', ontmenselijken wij in Vlaanderen onze ouderen eerder, door hen via onze taal tot 'kostenpost' te reduceren en hen te 'beschuldigen' dat ze té zwaar wegen op de toekomst van 'het sociale zekerheidssysteem'.
Leeftijdsdiscriminatie is bovendien een probleem op de arbeidsmarkt zoals steeds weer blijkt uit wetenschappelijk onderzoek: we kennen de oorzaken, we kennen al enkele mogelijke oplossingen en onderzoeken ze verder, maar recruiters passen ze nog niet toe.
Dat is toch 'bijzonder' te noemen op een moment dat je tegelijkertijd verwacht dat mensen tot 67 beroepsactief blijven?
Beschouw werk als RECHT in plaats van plicht
Al dat 'activeren' van Vlaanderen, vanuit 'werk als NORM beschouwen, kan zomaar 'werk als RECHT' ondermijnen zoals aangetoond door professor Anneleen Forrier van KULeuven. En dat is geen gering risico omdat we op die manier de nadruk op gelijke kansen en individuele KEUZES - waarmee je intrinsiek gemotiveerd op één of andere manier bijdraagt aan een groter welzijn en welvaart van meer mensen - verschuift naar de nadruk op je burgerPLICHT en individuele verantwoordelijkheid.Dat is niet elkaar aanvuren, maar elkaar opjutten...
De stap naar: 'zodra jij niet bijdraagt op de manier die wij - als overheid, als medeburgers - gepast vinden, moet je ook niet meer op ons rekenen, want dan is het je eigen schuld' wordt dan klein. Zo'n retoriek sloop er voorbije jaren langzaam maar zeker in en die ondermijnt solidariteitsprincipes op subtiele wijze:
In het regeerakkoord van 2004-2009 luidde het nog dat "in een inclusief Vlaanderen van mensen op actieve leeftijd verwacht werd dat zij BINNEN HUN MOGELIJKHEDEN bijdroegen tot verbetering van het welzijn van alle Vlamingen, door het opnemen van betaalde arbeid, door het verrichten van sociaal nuttige onbetaalde arbeid, door te studeren of een opleiding te volgen."
______________
In het regeerakkoord 2019-2024 werd dat "we moeten elke Vlaming, ook zij die momenteel niet actief zijn op de arbeidsmarkt, overtuigen om zijn of haar loopbaan in eigen handen te nemen en die actief te gaan sturen .... We bieden ... via een aanklampend activeringsbeleid een loopbaanperspectief en een actieve begeleiding naar tewerkstelling."
______________
In de visie 2024-2029 lezen we: we kunnen het welzijn van alle Vlamingen alleen garanderen als we samen verder bouwen aan onze welvaart. Als we alle talenten, slimme koppen en handen inzetten voor ons gedeelde toekomstproject.
"Een gedeelde toekomst waarin iedereen gelijke kansen krijgt, maar ze ook zelf grijpt.
Daarom zetten we alle zeilen bij om zoveel mogelijk Vlamingen aan de slag te krijgen en te houden. Welvaart is een ploegsport. (Regeerakkoord 2024-2029) De werkzaamheidssprong die we voor ogen hebben, is in de eerste plaats ook een “inclusiesprong” (Beleidsnota Werk 2024-2029)
Mijn ambitie is om dit en ander potentieel te ontsluiten en actief in te zetten voor onze arbeidsmarkt. Meer mensen aan het werk betekent niet alleen gezondere overheidsfinanciën, maar biedt vooral waardevolle en emanciperende kansen aan mensen. Werk zorgt ervoor dat mensen erbij horen, biedt hen bestaanszekerheid en laat hen toe een bijdrage te leveren aan de samenleving. (Beleidsnota Werk 2024-2029)"
In een maatschappij die mensen tot 'economisch middel om meer welvaart te creëren' reduceert, heb je ofwel het geluk dat je oud wordt, maar dan word je gereduceerd tot 'kostenpost' zodra je niet meer bijdraagt aan de welvaart en dus niet meer 'van nut' bent.
Ofwel heb je niet eens het geluk oud te mogen worden en houdt je leven 'gewoon' vroegtijdig op, zonder dat je er veel plezier aan 'beleefde'; want 'welvaart zonder welzijn nastreven' zorgt voor een existentieel leeg en hol bestaan, ook dat is wetenschappelijk bewezen...
Dat is toch geen van beide een motiverend perspectief? Waar zit elkaar aanvuren daarin? Nergens...
Geen wonder toch dat zo weinig mensen zich nog aangesproken voelen door deze manier van praten - en denken en voelen - over werk?
Laten we arbeid inclusiever omdenken
Stel dat we deze keer wel rekening houden met ALLE mensen, ook diegene die tot nu toe NIET als gelijkwaardigen mee rond 'de tafel' zaten om een toekomstvisie over arbeid of werk te ontwikkelen, zoals:
- de makers, ambachtslieden en vakmensen, de kunstenaars en creatievelingen,
- de onbetaalde ouders, mantelzorgers, vrijwilligers + alle andere zorg- en dienstverleners die wél betaald worden voor de zorg die ze bieden
- de zieken én 'de zoekenden die tot 'ziek' bestempeld werden', ook mensen die bewust weigeren om mee te gaan in de huidige ratrace en daar overtuigende argumenten voor hebben
- alle mensen die om wat voor reden ook - discriminatie, gebrek aan papieren of netwerk, tegenslag, want ja, dat bestaat heus - niet 'aan de bak' komen in de arbeidsmarkt, ook al zouden ze dat wél willen
- en last but not least de omgeving waarin wij werken: de lucht, het water, de aarde, planten en dieren, kortom alle organismen waarvan wij interafhankelijk - met dank aan Kees Klomp voor die term - zijn: laten we hen eindelijk ook een stem geven, zodat we voorwaarden voor arbeid en zorg creëren waar meteen ALLE leven beter van wordt
Hoe zou dat zijn? Zou dat niet beter bijdragen tot elkaar aanvuren?
Laten we arbeid en zorg als twee kanten van dezelfde medaille beschouwen
En zullen we voor die medaille dan een andere term bedenken?
Zou ZORG dan eindelijk de plek krijgen die ze verdient in onze maatschappij?
Zouden we dan ook wat beter zorg gaan dragen voor onszelf? En meteen afstappen van onze eenzijdige focus op het belang van 'harder werken' waardoor we onszelf én elkaar - en grondstoffen van onze Aarde - opbranden? Want dankzij technologie was het nooit zo makkelijk om met minder moeite meer te realiseren en toch blijven wij altijd maar meer uren presteren...
Zullen we het plezier dat levenslang leren met zich meebrengt ook meenemen in dat nieuwe verhaal? En zullen we dan meteen ook die geforceerde gelukscultuur loslaten?
Want we weten al even dat gelukkige koeien meer melk geven, maar we zijn in al dat efficiëntie- en geluksstreven zo doorgeschoten, dat van 'gelukkige koeien' steeds minder sprake is en de meeste 'welzijnsinitiatieven op het werk' NIET werken...
Logisch, want je lost problemen namelijk niet op, op dezelfde wijze dat ze ontstonden. Daarom hebben we vandaag meer nodig dan 'symptoombestrijding', meer dan 'mensen oplappen tot ze weer meekunnen in een ziek systeem': we hebben een paradigmashift nodig.
Wellicht hebben we ook andere samenwerkingsvormen nodig, als we ons werk écht willen reclaimen zoals Kristel Maasen van Reclaim work stelt. Elkaar aanvuren in plaats van opbranden lukt beter als we ook kritisch naar onze hiërarchische structuren durven kijken...
En voor dergelijke shifts zijn andere verhalen nodig - zoals Restory en Zebraha het stellen - die onze overtuigingen rond werk én zorg écht doen kantelen.
Sociale zekerheid vrijwaren
Door 'zorg' te integreren als een fundamenteel aspect van arbeid, kunnen we wellicht andere oplossingen bedenken om de voordelen van ons systeem van 'sociale zekerheid' te vrijwaren in de toekomst.
Door 'kwaliteit van leven' hoger in te schatten dan 'financiering van leven', door creatief in plaats van reactief op zoek te gaan naar manieren waarop we duurzaam en zorgzaam kunnen genieten van dat wonder dat ons leven is - in plaats van ons er een weg doorheen te ploeteren - komen we wellicht tot betere vragen:
Wat hebben we nu te doen én TE LATEN om het welzijn van AL wat leeft veilig te stellen, om elkaar aan te vuren in plaats van op te branden?
Moeten we niet op zoek naar een nieuwe definitie van 'werk'?
Regeneratief denken en contextueel werk als aanjagers van zo'n nieuw verhaal?
Regeneratie gaat nog een stap verder dan ‘streven naar duurzaamheid’. Het betekent niet langer ‘een neutrale’, maar wel bewust een POSITIEVE bijdrage leveren, door op holistische wijze een verschil te maken voor het geheel.
'Holistisch' betekent dat je ALLE levensaspecten - fysiek, emotioneel, mentaal, energetisch en spiritueel - als verbonden met elkaar beschouwt, als 'heel', als één. En dat, wanneer er iets grondig verandert op het ene niveau, dat altijd impact heeft op de andere.
Contextueel bewust leven betekent dan weer dat je rekening houdt met de impact van jouw persoonlijke beslissingen op andere mensen in je leven en in de wereld én vice versa.
Door holistisch, contextueel én regeneratief te denken, overstijg je bewust je eigenbelang. En dat doe je vanuit een verlangen het algemene belang te dienen, omdat dat OOK jouw eigen leven ten goede komt...
Niet onbelangrijk: je doet dit niet vanuit pleasegedrag of een gebrek aan ruggengraat. Je doet het zonder je eigen behoeften te negeren of ondergeschikt te maken. Want dat zou het evenwicht tussen geven en ontvangen opnieuw UIT balans halen en is evenmin duurzaam.
Met andere woorden: je gaat voor win-win-winsituaties, in alle omstandigheden.
Vanuit een regeneratieve, contextuele en holistische blik op de wereld, maak je dan ook andere keuzes in het leven:
- In plaats van louter individualistisch naar de toekomst te kijken, stem je je denken en handelen af op een hoger belang
- In plaats van uit ‘afgescheidenheid’ of 'separatie' te leven – 'ieder voor zich', 'eten of gegeten worden', 'no pain, no glory' - streef je naar een leven in verbondenheid: connectie met jezelf én met alle ander leven (ook de planten, dieren, lucht, water, aarde)
- Je doet dat niet omdat 'het moet' of omdat je daar een externe beloning voor krijgt, maar omdat het intrinsiek goed voelt; als mens zijn wij immers 'sociale dieren': we kunnen simpelweg niet overleven zonder al het andere leven op onze planeet
- In plaats van te denken vanuit schaarste – 'er is niet genoeg tijd, geld, aandacht, liefde, voedsel: vul maar in' – ga je dan leren kijken naar de overvloed die aanwezig is op onze planeet, en ook onze natuur typeert, op voorwaarde weliswaar dat we onze natuur opnieuw erkennen én respecteren
Zoals permacultuur een concrete vertaling is van op regeneratieve wijze aan landbouw doen, kan 'streven naar werkgenegenheid in plaats van enkel werkgelegenheid' een concrete vertaling worden van 'op regeneratieve, contextuele en holistische wijze naar arbeid kijken'...
Resoneert dit?
Kan een verbindend verhaal over werk DAT WE SAMENS SCHRIJVEN volgens jou een verschil maken en bijdragen aan een regeneratieve toekomst waarin welzijn van al wat leeft centraal staat?
Laat het mij vooral weten. En voel je ook vrij om mee te schrijven aan het herstelwoordenboek van de economie, een project van gewaardeerde fellow kantelaars Daphne, Ilse en Geert.
______________________________
