• Valt het jou ook op dat creatievelingen / kunstenaars in deze coronatijden blijven 'scheppen', publiek of geen publiek, afzetmarkt of niet?
• Dat zelfstandige kenniswerkers hun kennis massaal online delen, gratis of voor héél weinig geld?
• Dat mensen in dienstverlenende beroepen tandjes blijven bijsteken, ook al worden ze schromelijk ondergewaardeerd?

Ze doen dat heus niet omdat zij van de hemelse dauw kunnen leven of omdat ze het fijn vinden hun talent zomaar weg te geven. Ze doen dat omdat een innerlijk vuur hen drijft:

• als creatieveling voel je namelijk een drang om te creëren: als schrijver MOET je verhalen vertellen, als danser MOET je bewegen, als schilder MOET je met kleur, textuur en vorm bezig zijn
• als kenniswerker WIL je je kennis delen, mensen of projecten zien groeien en daarbij helpen
• als dienstverlener WIL je zorg dragen, voor mens, dier of planeet: je wil werken op mensenmaat

Dat soort van intrinsieke motivatie overstijgt extrinsieke beloning:

Mensen raken, impact hebben, een verschil betekenen voor de wereld: dat is waar het bevlogen, betrokken mensen om gaat

Voor hen is 'werk' zoveel meer dan een ruilovereenkomst waarbij tijd en talent ingewisseld worden voor geld. Het is een manier om uitdrukking te geven aan wie zij zijn:

Leve IKIGAI

Los van het feit dat van die bijzondere drijfveren wel eens misbruik wordt gemaakt, zijn zij die 'hun purpose' in het leven vinden gelukkige mensen. Niet voor niets zijn zovelen op zoek naar wat het voor hen zou kunnen zijn, datgene wat zin geeft aan hun leven.

Maar er is helaas ook de keerzijde van ikigai: kan je je deze mensen hun pijn voorstellen wanneer zij niet meer gevraagd worden om hun werk te doen, terwijl ze dat wel nog willen en kunnen?

Of, erger nog, zij uitdrukkelijk gevraagd worden om hun werk NIET meer te doen?

Dat is wat velen momenteel - september 2020 - ervaren in de kunst/cultuur- en evenementensector, de detailhandel, horeca + catering en in de vele éénmensbedrijven in de zorg- en dienstverleningssector.

Weet je waarom dat zo pijnlijk is?

Als de waardering van klanten of een publiek uitblijft, vertalen bevlogen professionals dat als volgt: "wat ik doe, is blijkbaar niet meer relevant. Ben IK dan nog wel relevant?"

De keerzijde van ikigai voor wie niet mag of kan werken

Voor mensen die in loondienst werken en er niet zelf voor kiezen om op non-actief geplaatst te worden - bijvoorbeeld in tijdelijke werkloosheid - triggert tijdelijke werkloosheid trouwens een soortgelijk gevoel. Je ontvangt wel nog een inkomen, maar ervaart hetzelfde gevoel van existentiële leegte. Om die leegte op te vullen, gaan velen klussen om toch maar iets 'om handen' te hebben, om toch maar 'een doel' te hebben.

Het is overigens niet zo dat wie 'economisch succesvol' of 'geslaagd' door het leven gaat meteen ook voldoening ervaart. Net zomin het waar is dat wie met een karig inkomen rondkomt geen voldoening zou kunnen ervaren.

'Voldoening' gaat over meer dan 'een stabiel inkomen hebben'

Ik zie bijzonder weinig aandacht in maatschappelijke debatten over die keerzijde van ikigai, over de gevolgen van het wegvallen van zingeving die 'arbeid' in het beste geval verschaft. Het woord 'arbeid' is trouwens ook ontzettend verengt in de loop van de tijd en verwijst nu enkel nog naar 'verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst', terwijl er zoveel meer manieren zijn om via arbeid een toegevoegde waarde te bieden aan je eigen leven én de maatschappij!

Wanneer durven we erkennen dat steeds meer mensen almaar moeilijker uitdrukking kunnen geven aan wie ze zijn en wat ze te doen hebben in het leven, op een wijze die bij hen past en die hen voldoening schenkt?

Mank systeem

Corona vergroot momenteel die schrijnende situatie uit in bepaalde sectoren, maar het gaat hier over een systemisch probleem dat al veel langer speelt en een paar pijnlijke gevolgen heeft:

Zo werden ze massaal zelfstandig de voorbije jaren, zij die zich niet meer kunnen vinden in de manier van werken in vast dienstverband die in veel organisaties nog de norm is. Kiezen tussen ofwel amper impact hebben, ofwel aan een moordend tempo werken dat je vroegtijdig doet opbranden, is toch kiezen tussen pest en cholera?

Dan maar dat ander statuut, van zelfstandige... Maar helaas worden ze niet allemaal even succesvol, die 'nieuwe zelfstandigen'. Geen wonder ook in een land dat ondernemend in het leven staan niet bepaald aanmoedigt. De stress van de hele tijd op zoek moeten naar klanten én blijven uitblinken in je vak, is pittig.

Er zijn ook de kunstenaars, met hun eigen 'statuut', amper die naam waardig. Subsidies geven dan maar vanuit de overheid? Neen, ook dat bleek in veel gevallen geen duurzame oplossing wegens trigger voor nieuwe systeemfouten zoals Tom Van Dyck hier aankaart en in dit artikel van rekto:verso wordt benoemd.

Van statuut veranderen, of subsidiëren neemt dus de grondoorzaak van het probleem niet weg. Dus moeten we op een hoger niveau gaan kijken waar het misloopt.

Manke oplossingen

De 'oplossingen' die momenteel aangedragen worden voor 'de uitdagingen van de arbeidsmarkt' volstaan dus niet. Omdat ze deel uitmaken van hetzelfde paradigma waarin mensen gereduceerd worden tot een middel. Of waarom denk je dat het een arbeidsMARKT wordt genoemd?

Vanuit de gesprekken die ik voer als levensloopbaancoach weet ik dit:

• Wie niet de kans krijgt te zijn wie hij is en te doen wat hij te doen heeft in het leven - omdat een bepaald economisch denken geen toegevoegde waarde ziet in (het talent van) die persoon - zit echt NIET te wachten op iemand die hem begeleidt of omschoolt naar één of andere bullshitjob die toevallig beter in de markt ligt
• Zo iemand is GEEN vragende partij om zijn missie opzij te schuiven en ze te reduceren tot een hobby, terwijl hij de kost moet verdienen in een context die hem niet boeit, daar word je namelijk ziek van in plaats van gelukkig
• Alle VDAB-cijfers over knelpuntberoepen ten spijt: als je talent niet aansluit bij wat je 'om den brode' doet, zal het geen duurzame match worden, hoe zeker je ook bent van een inkomen
• En wat te zeggen over alle vormen van arbeid waarvan wij het ondertussen normaal zijn gaan vinden dat er geen of absurd weinig erkenning tegenover staat, zoals het opvoeden van kinderen, of de zorg voor iedereen die niet (meer) bijdraagt aan 'het economisch model'?

Kantelen die handel?

Dan dringt volgende vraag zich op:

In welk soort maatschappij willen wij leven?

Eén waarin we onszelf reduceren tot een economische kostenpost, tot we erbij neervallen? Of één waarin we elkaar aanmoedigen om op te groeien tot bevlogen en betrokken individuen die waardering en erkenning ervaren voor wie we zijn en wat we doen, waardoor we ons eigenbelang spontaan overstijgen en zorg dragen voor alles en iedereen die bijdraagt aan dat fijne gevoel?

Eén waarin de mens zich moet aanpassen aan het systeem - dat overigens door mensen bedacht wordt! - of een maatschappij waarin we op zoek gaan naar een systeem dat zijn eigen bedenker versterkt in plaats van verzwakt? Hebben de burn-& bore-outs van de voorbije jaren ons dan niets geleerd?

Want ook dat kan ik je vertellen als levensloopbaancoach: wie zijn of haar 'ikigai' vindt, is in staat tot grootse dingen en doet er alles aan om de context te koesteren waarbinnen 'mogen zijn we je bent' gewaardeerd wordt! Da's de logica zelve. Dat is dus waar we nood aan hebben: meer mensen die zingeving vinden in het leven!

Hoe kantel je de keerzijde van ikigai?

Hoe zou het zijn om te bouwen aan een samenlevingsmodel waarbij ZINGEVING voorop staat, waarbij de economie ten dienst staat van het leven, in plaats van andersom? En dan meteen liefst ten dienste van ALLE leven, dus niet enkel dat van de mens. Ook van planten, dieren, rivieren en zeeën, de grond waarvan wij eten, de lucht die we inademen, zodat er nog een planeet overschiet voor toekomstige generaties.

Hoe zou dat voelen? En met welke oplossingen zouden we dan allemaal komen?

• Want wat heb je aan een draaiende economie in een wereld vol lusteloze mensen?
• Hoe denken we trouwens een maatschappij draaiende te houden met mensen die zich niet gewaardeerd, gereduceerd tot 'een middel' voelen? 

Het momentum om er anders naar te kijken, is er. En maatschappelijke transitie volgt na individuele transformatie van héél veel mensen.

Als jij er klaar voor bent om de eerste stap te zetten en te ontdekken wat jij ZELF kan ondernemen om hiermee aan de slag te gaan, laat het me hier weten. Ik begeleid je er graag bij.

Ilse Schorrewegen